دیسفاژی پس از سکته مغزی مشکل رایجی است که بسیاری از بازماندگان سکته مغزی با آن مواجه هستند. سکته مغزی می تواند به طور قابل توجهی بر عملکردهای متعدد بدن تأثیر بگذارد و بلع نیز از این قاعده مستثنی نیست. دیسفاژی که اغلب نادیده گرفته می شود، می تواند منجر به عوارض شدیدی مانند سوء تغذیه، کم آبی بدن و حتی عفونت های تنفسی ناشی از آسپیراسیون شود. دیسفاژی به مشکل در بلع غذا، مایعات یا حتی بزاق اشاره دارد. این می تواند افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد، اما به ویژه در میان افرادی که دارای بیماری های عصبی هستند شایع است.
دیسفاژی پس از سکته مغزی به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود:
- دیسفاژی اوروفارنکس: این نوع گلو و دهان را تحت تاثیر قرار می دهد و اغلب باعث ایجاد مشکل در شروع فرآیند بلع می شود.
- دیسفاژی مری: این شامل گیرکردن غذا در مری است که انتقال غذا از گلو به معده را دشوار می کند.
در بازماندگان سکته مغزی، دیسفاژی معمولاً به دلیل آسیب عصبی است که در هماهنگی پیچیده مورد نیاز برای بلع اختلال ایجاد می کند.
دیسفاژی پس از سکته مغزی
سکته مغزی، وضعیتی که در آن جریان خون به بخشی از مغز قطع میشود، بسته به اینکه کدام قسمت از مغز آسیب دیده باشد، بر عملکردهای مختلف بدن تأثیر میگذارد. بلع توسط ساقه مغز و چندین عصب جمجمه ای کنترل می شود. اگر سکته مغزی بر این نواحی تأثیر بگذارد، هماهنگی بین عضلات درگیر در بلع ممکن است مختل شود. در نتیجه، بازماندگان سکته ممکن است برای بلع ایمن مشکل داشته باشند که منجر به افزایش خطر خفگی و آسپیراسیون می شود. این امر به ویژه در سکتههایی که بر نیمکره راست مغز تأثیر میگذارد، رایج است، که اغلب نقش مهمی در عملکرد بلع دارد.
دیسفاژی در حدود ۳۰ تا ۶۵ درصد بیماران سکته مغزی با سطوح شدت متفاوت گزارش شده است. خطر دیسفاژی در بیماران مسن و کسانی که سکته مغزی شدیدتری را تجربه کرده اند بیشتر است. شروع زودهنگام دیسفاژی اغلب نشان دهنده احتمال مشکلات طولانی مدت است، به خصوص اگر سکته مغزی بر مناطقی از مغز که به عملکردهای حرکتی مرتبط است تأثیر بگذارد. مطالعات نشان داده اند که حدود نیمی از این بیماران ممکن است در طول زمان با مداخله مناسب توانایی بلع طبیعی خود را به دست آورند، در حالی که سایرین ممکن است علائم را در درازمدت تجربه کنند.
شناسایی زودهنگام دیسفاژی می تواند به مدیریت موثر این بیماری کمک زیادی کند. برخی از علائم رایجی که بیماران سکته مغزی با دیسفاژی تجربه می کنند عبارتند از:
- مشکل در بلع یا درد در حین بلع
- سرفه یا خفگی در طول وعده های غذایی
- احساس گیرکردن غذا در گلو یا سینه
- آبریزش بیش از حد یا تغییر در کیفیت صدا
- عفونت های مکرر تنفسی به دلیل آسپیراسیون
شدت این علائم بسته به فرد ممکن است متفاوت باشد، برخی از آنها ناراحتی خفیف را تجربه می کنند و برخی دیگر با چالش های مهمی در خوردن و نوشیدن ایمن مواجه می شوند.
عوارض مرتبط با دیسفاژی پس از سکته مغزی
ناتوانی در بلع صحیح می تواند منجر به طیف وسیعی از عوارض شود. یکی از شدیدترین خطرات، پنومونی آسپیراسیون است، وضعیتی که ناشی از ورود غذا یا مایعات به ریهها به جای معده است که منجر به عفونتهای تنفسی میشود. علاوه بر این، بیماران سکته مغزی مبتلا به دیسفاژی در معرض خطر بالای کمبودهای تغذیه ای و کم آبی هستند. این عوارض نه تنها بر سلامت بیمار تأثیر می گذارد بلکه روند بهبودی را نیز کند می کند. دیسفاژی همچنین میتواند کیفیت زندگی بیمار را کاهش دهد و او را برای خوردن در محیطهای اجتماعی مردد کند و بر سلامت کلی آنها تأثیر بگذارد.
گزینه های درمانی برای دیسفاژی پس از سکته مغزی
درمان دیسفاژی پس از سکته مغزی بر بهبود عملکرد بلع و جلوگیری از عوارض تمرکز دارد. اهداف توانبخشی بسته به شدت دیسفاژی متفاوت است، اما به طور کلی شامل تمریناتی برای تقویت ماهیچه های بلع و بهبود هماهنگی می شود. بازماندگان سکته ممکن است در درمان بلع، اغلب تحت هدایت یک متخصص گفتاردرمانی شرکت کنند. بعلاوه، اگر برخی از بیماران نتوانند غذا یا مایعات را به طور ایمن ببلعند، ممکن است به روش های تغذیه جایگزین مانند لوله تغذیه نیاز داشته باشند.
اصلاحات غذایی
تنظیم رژیم غذایی اغلب برای کمک به بازماندگان سکته مغزی برای مدیریت دیسفاژی توصیه می شود. رژیم های غذایی اصلاح شده خطر خفگی و آسپیراسیون را با ارائه مواد غذایی در بافت ها و قوام تر کاهش می دهد. برخی از اصلاحات رایج عبارتند از:
- مایعات غلیظ شده: افزودن مواد غلیظ کننده به نوشیدنی ها می تواند بلع آن ها را آسان تر کند.
- غذاهای پوره شده و نرم: غذاهایی که پوره یا پوره می شوند، خطر انسداد گلو را کاهش می دهند.
پیروی از این تغییرات تضمین می کند که بیماران تغذیه لازم را با خیال راحت دریافت می کنند.
گفتاردرمانی برای دیسفاژی
گفتاردرمانی نقش کلیدی در توانبخشی دیسفاژی دارد. گفتاردرمانگران از طیف وسیعی از تکنیک ها برای کمک به بهبود ایمنی و کارایی بلع استفاده می کنند. تکنیک ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
تمرینات تقویتی: تمریناتی برای هدف قرار دادن عضلات خاص درگیر در فرآیند بلع.
تنظیم موقعیت: اصلاح وضعیت بدن در طول وعده های غذایی برای کاهش خطر خفگی.
تکنیک های بلع ایمن: روشهایی که توسط گفتاردرمانگر آموزش داده می شود و میتواند به بسته شدن راه هوایی هنگام بلع کمک کند.