گفتار درمانی نقش مهمی در غربال گری، تشخیص و افزایش رشد ارتباط اجتماعی و کیفیت زندگی کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان با اختلال طیف اتیسم دارد. اتیسم می تواند گفتار، زبان ، ارتباطات اجتماعی و ارتباطات غیرکلامی را از راههای مختلف تحت تاثیر قرار دهد درنتیجه گفتاردرمانی بخش اصلی درمان اتیسم است. اختلال طیف اتیسم اغلب قبل از ۳ سالگی آشکار می شود و تاخیرات زبانی می تواند اوایل ۱۸ ماهگی تشخیص داده شوند. در بعضی مراجعین اتیسم می تواند در اوایل ۱۰ تا ۱۲ ماهگی تشخیص داده شود. شروع هر چه زودتر گفتاردرمانی بسیار مهم است، زیرا در این زمان بیشترین اثربخشی را می توانیم داشته باشیم. مطالعات نشان داده اند که تشخیص زودهنگام ،منجر به نتایج طولانی مدت بهتر میشود.

تاخیر واضح در رشد گفتار و زبان کودک نسبت به همسالان باید توسط گفتار درمانگر بررسی و علت آن مشخص و در صورت نیاز، درمان آن آغاز گردد. از آنجایی که تاخیر در زبان بیانی و درکی ممکن است نشانه اختلال خاص باشد و از همان نوزادی با تاخیر در قان و قون کودک و صداسازی ها و بررسی رفتارهای کودک قابل تشخیص است؛ نباید ارزیابی و درمان زودهنگام را به تعویق انداخت. گفتار درمان در این مهم میتواند نقش مهمی ایفا کند.

گفتار درمانی مانع از تبدیل لکنت به یک معضل می شود .پس اگر کودکی دارید که تازه علائم لکنت در او پدیدار شده یا خودتان دچار لکنت می باشید حتما قبل از انجام هر اقدامی به گفتار درمانی مراجعه کنید. گفتاردرمان میتواند کودک را ارزیابی کند و تشخیص دهد که ناروانی کودک از نوع طبیعی است یا پاتولوژیک.و همچنین با مشاورات درمانی مناسب به اصلاح محیط خانه و شرایط آن مانع ماندگاری ناروانی در وی شود. همچنین با مداخلات درمانی مناسب به کاهش لکنت و کنترل آن در کودکان و بزرگسالان کمک می نماید.

آپراکسی گفتار نوعی اختلال در گفتار است به گونه ای که شخص توان صحیح و محکم صحبت کردن را ندارد و حرکات گفتاری دقیق نیستند و گفتار کوتاه و نا واضح است اما گفتار اتوماتیک مثل شعر یا شمارش یا احوالپرسی میتواند صحیح باشند. این اختلال به علت ضعف یا ناتوانی ماهیچه های گفتاری نیست( ماهیچه های صورت ، زبان و لب ها سالم هستند ) و مشکل در برنامه ریزی حرکتی گفتار در مغز است و به علت آسیب در مغز ایجاد می شود و به دو نوع اکتسابی(دوران بزرگسالی) و آپراکسی دوران کودکی تقسیم می شود.

آفازی یا زبان پریشی اختلال در زبان است که بر روی درک، بیان، خواندن و نوشتن تاثیر می گذارد. آفازی همیشه در نتیجه آسیب مغزی اتفاق می افتد که یکی از شایع ترین علت های آن سکته مغزی می باشد. اگرچه دلایل دیگری نظیر تصادف، ضربه به سر، تومور یا التهاب مغزی می تواند منجر به زبان پریشی شود. در نتیجه آفازی به اختلال از دست دادن تکلم در اثر سکته و ضربه و هر آسیب مغزی دیگر گفته می شود. در صورتی که فرد مشکوک به آفازی باشد به گفتاردرمانگر ارجاع داده می شود. تشخیص نوع آفازی عموما با گفتاردرمانگر می باشد. همچنین درمان صحبت کردن این بیماران نیز با گفتاردرمانگر است.

اختلال يادگيري يك اصطلاح كلي است كه شامل گروه ناهمگون از دشواري هاي يادگيري است كه به صورتهاي مختلف مانند مشكلات اساسي در گوش دادن، صحبت كردن, خواندن، نوشتن، استدلال كردن يا توانايي درك كردن رياضيات متجلي مي شود. این اختلال اغلب سبب می شود که موفقیت در تحصیل برای کودک عذاب آور شود و در برخی موارد منجر به دلسردی، عزت نفس پایین، سرخوردگی مزمن و روابط ضعیف با همسالان گردد.توانبخشی آن یک کار تیمی بین گفتاردرمان، کاردرمان ذهنی و روانشناس می باشد.

کودکان دارای اختلالات بلع و تغذیه دارای طیف گستردهای از علایم هستند. تمام علایم و نشانه ها در تمامی کودکان مشاهده نمیشود و بسته به نوع مشکل برخی از علایم را نشان میدهند. این علایم شامل:

• امتناع از خوردن غذا یا مایعات
• مشکل در خوردن مواد غذایی با بافت های مختلف
• طولانی شدن مدت زمان تغذیه
• مشکل در جویدن مواد غذایی
• مشکل در مکیدن شیر مادر یا شیشه شیر
• عق زدن یا سرفه کردن هنگام خوردن غذا
• آبریزش دهانی شدید یا خروج غذا یا مایعات از دهان یا بینی
• کم بودن وزن کودکان نسبت به همسالان
• عدم هماهنگی بین تنفس و خوردن (غذا یا مایعات)
• عفونتهای تنفسی مکرر

در صورت مشاهده علایم فوق، این کودک باید فوری به آسیب شناس گفتار و زبان (گفتاردرمانگر) ارجاع داده شود. کودک باید مورد ارزیابی عملکرد بلع و تغذیه قرار گرفته و در صورت لزوم با توجه به نتایج ارزیابی های انجام شده اقدامات لازم جهت درمان مشکلات بلع و تغذیه وی صورت پذیرد.

هر كدام از صداهاي گفتاري كه بيان ميكنيم يك سن توليدي دارند كه اغلب در ان سن كودكان موفق به توليد آن مي شوند ولي به طور كلي در كودكان ٢ ساله انتظار ٥٠ درصد وضوح گفتار و در كودكان ٣ ساله حدود ٧٠ درصد وضوح گفتار و در ٤ سالگي انتظار بر آن هست كه كودك تقريبا مشابه بزرگسالان صحبت كند و همه متوجه گفتار او بشوند.
گفتني است كه در اختلالات مختلف ممكن است وضوح و گفتار فرد دچار اسيب شود كه هركدام بايد متناسب نوع اختلال مورد بررسي قرار گيرد و علت يابي و سپس درمان شود كه وظيفه ي اصلي اسيب شناس گفتار و زبان مي باشد.

اختلالات صوتی میتواند در اثر مشکلات فیزیولوژیکی و یا سایر مشکلات رخ دهد اما امروزه با استفاده از روشهای گفتار درمانی میتوان این مشکلات را به سادگی رفع کرد.اختلال صوتی هنگامی رخ می دهد که کیفیت، زیر و بم صدا و بلندی صدا متناسب با سن، جنسیت، زمینه فرهنگی یا موقعیت جغرافیایی شخص نبوده و متفاوت باشد. اختلال صوتی زمانی وجود دارد که فرد نگرانی اش را درباره داشتن صدایی غیر طبیعی که با نیازهای روزانه اش همخوانی ندارد، ابراز می کند، مثلا صدای گرفته،خشن یا نفس آلود یا قطع شدن صدا.

مهارتهای گفتاری و زبانی در کودکان سندرم داون به طور چشمگیری با تأخیر مواجه است و مهارتهای گفتاری و زبانی بیشتر از توانایی های غیرکلامی با تأخیر مواجه است.
تحقیقات یک حوزه خاصی از تأخیرهای گفتاری و زبانی و مشکلات مرتبط با سندروم داون را مشخص کرده است.
اصول اصلی برای مداخلات مؤثر توسط متخصصین فراهم شده است و بر آن توافق دارند.
مهارتهای زبانی و گفتاری پایه رشد اجتماعی و شناختی فرد است؛ بنابراین بر رشد تمام جنبه ها تأثیر می گذارد.
پیشرفت و بهبود مهارتهای گفتاری و زبانی کودکان سندروم داون باعث پیشرفت تمام جنبه های تکاملی شان و بهبود کیفیت زندگی شان می شود فعالیتهای مربوط به پیشرفت مهارتهای گفتاری و زبانی می تواند توسط والدین، درمانگران و معلمین از زمان کودکی تا
بزرگسالی اعمال شود.

مهارتهای گفتاری و زبانی در کودکان سندرم داون برای تعاملات اجتماعی در زمینه های زیر لازم می باشد:

کنترل کردن و نظارت بر خواهشها به عنوان مثال اظهار ناراحتی.
درک اینکه در اطراف شما چه چیزی رخ می دهد.
دوست یابی
بازی گروهی
بحث در مورد رخدادهای گذشته و آینده
شریک شدن در احساسات، دل نگرانیها، شادیها و تجارب جدید.

در کودکان مبتلابه شکاف لب و کام (لب شکری) وجود مشکلات گفتاری ، وضوح گفتار و بلع در مقاطعی از زندگی آنها متداول است. بیش از نیمی از آنها در طول دوران کودکی خود، نیاز به گفتاردرمانی پیدا خواهند کرد و ابتدا انجام درمان جراحي و سپس گفتاردرماني مسير درماني اين كودكان مي باشد.

آسیب شنوایی می تواند به درجات و صور مختلف مهارت های زبانی، گفتاری و ارتباطی را تحت تأثیر قرار دهد و همچنین می تواند منجر به آسیب در توانایی برقراری ارتباط، موفقیت تحصیلی و نیز مداخله در انجام فعالیت های فوق برنامه شود

یکی از حوزه هایی که در کودکان کم توان ذهنی دچار مشکل است گفتار و زبان آنهاست. خصوصیاتی که در این رابطه ممکن
است در کودکان کم توان مشاهده کنیم و گفتار درمانگر به آنها کمک میکند میتواند شامل موارد زیر باشد:

• در بیان نیازها و خواسته هایشان مشکل دارند
• از زبان مختصر و جملات کوتاه استفاده می کنند
• اشتباه های دستوری دارند
• در به کار بردن بسیاری از کلمات مشکل دارند
• اغلب، کلمات را توصیف می کنند یا از کلمات جانشین مانند ”این“، ”آن“ یا ”آنجا“ استفاده می کنند
• خوب به حرفهای دیگران گوش نمی دهند
• در گوش دادن و فعالیت به طور همزمان مشکل دارند
• مشکلات تلفظی و همچنین تاخیر در رشد گفتار و  …